بررسی تولید نیتریک اکسید در حضور گیاهان دارویی تیره نعنا

گیاهان دارویی، در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع، هم به لحاظ درمان و هم به لحاظ پیشگیری از بیماریها، از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار اند. این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر داشته و یکی از مهمترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر درطول نسلها بوده اند. تیره نعناییان یکی از بزرگترین تیره های گیاهی می باشد که تنوع زیادی در منطقه مدیترانه دارد. این تیره از اهمیت زیادی در صنایع دارویی، آرایشی و غذایی دارد(زرگری 1369). این تیره دارای حدود 11000گونه است که به 20 خانواده تقسیم شده است. یکی از گیاهان دارویی متعلق به این تیره بومی ایران است و آویشن شیرازی نام دارد که دارای نام علمی زاتاریا مولتی فلورا ( zataria multiflora ) است. این گیاه، دارای خواص ضدعفونی کننده بوده و گاهاً از اسانس آن به عنوان داروی ضد تشنج و ضد رماتیسم استفاده می شود. عصاره الکلی آویشن شیرازی نیز دارای اثرات ضدمیکروبی، ضد اسپاسم، و ضد سرفه است و علاوه بر این در تسکین سرفه های ناشی از آسم، سیاه سرفه و انواع برونشیت ها و التهابات مجاری تنفسی فوقانی مصرف شده و فاقد عوارض جانبی می باشد(jam zad et al.,1994). از مهم ترین ترکیبات موثر آویشن می توان به تیمول ، کارواکرول ، پارا - سیمن و گاما - ترپین اشاره نمود. درصد این ترکیبات بر اساس شرایط آب و هوایی و منطقه جغرافیایی بسیار متفاوت است. این گیاه علاوه بر این حاوی تانن، فلاونویید، ساپونین و مواد تلخ نیز می باشد. از این بین تیمول، ترکیبی فنولی و شاخص ترین ترکیب شیمیایی فعال آویشن است که در بخش های مختلف این گیاه از جمله برگ و ساقه به میزان متفاوت یافت می شود(یادگار.، 1388). این ماده به همراه موادی نظیر کارواکرول اثر هم افزایی شدیدی در فعالیت های ضدمیکروبی دارند (cristani et al., 2007). کارواکرول همانند سایر اسانس های گیاهی اثرات ژنوتوکسیک ندارد ومیزان سیتوتوکسیک آن در فعالیت آنتی اکسیدانی موجب ایجا خاصیت ضدمیکروبی و ضد عفونی کننده می شود (bakkal et al., 2007). خواص ضد باکتری و ضد ویروسی این گیاه دارویی تا حدود زیادی شناخته شده است. اما خواص ضد التهابی آن به خصوص بر روی سلول های دفاعی بدن به خوبی شناخته نشده است. از دیگر گیاهان تیره نعناییان mentha sp. است که یکی از متنوع ترین گیاهان چه از نظر مرفولوژیکی و چه از نظر شیمیایی است، که به صورت وحشی در بسیاری از مناطق دنیا می روید. یکی از اصلی ترین تیپ شیمیایی های این خانواده mentha longiflora است که شامل piperitenone oxide, piperitone oxide carvon,eو menthone می باشند(mastelic et al, 2002). ازجمله مهمترین فاکتور های التهابی تولید رادیکالهای فعال اکسیژن و نیتروژن و تولید سیتوکین ها می باشد. نیتریک اکسید گازی کوتاه اثر، محلول و رادیکال آزادی است که توسط چندین نوع سلول تولید شده و قادر است به عنوان واسطه تعداد بسیار زیادی از عملکردها، عمل کند. نیتریک اکسید از آرژنین و اکسیژن ملکولی توسط آنزیم نیتریک اکسید سنتاز سنتز می شود ((lin et al., 2008 . سه ایزوفرم از این آنزیم با توزیع بافتی متفاوت وجود دارد. نیتریک اکسید سنتاز نوع 1 ، بیشتر در بافت عصبی دیده می شود و نقش مهمی در التهاب ندارد. نیتریک اکسید سنتاز نوع 2 ، یک آنزیم القاء پذیر است که در ماکروفاژها وجود دارد که به طور معمول در سلول وجود ندارد اما به شدت تحت تأثیر اندوتوکسین باکتریایی به نام لیپوپلی ساکارید (lps) و یا سیتوکاین های ناشی از التهاب نظیر اینترفرون- گاما و فاکتور نکروزه کننده تومور (tnf-?)، قرار میگیرد. این آنزیم مسئول تولید no در واکنش های التهابی است. نیتریک اکسید سنتاز نوع 3، آنزیمی با سنتز مداوم است که عمدتا درون غشاء درونی رگ ها (آندوتلیوم) یافت می شود(roitt et al., 2001). به طور کلی محصولات تولید شده توسط ماکروفاژهای فعال، نظیر نیتریک اکسید در غلظت های بسیار پایین برای باکتری ها و سلول های توموری سمی هستند. اما در غلظت های بالای نیتریک اکسید که در شرایط التهابی و برخی از بیماری ها حادث می شود? نیتریک اکسید با یون سوپر اکسید ترکیب می شود، که این امر منجر به تولید پراکسی نیتریت(onoo-) می گردد. پراکسی نیتریت اثرات سمی شدیدی بر روی سلول ها و بافت ها دارد و به خصوص از طریق نیتروزه کردن تیروزین سبب غیر فعال شدن پروتیینها و آنزیم ها می شود. بنابر این نیتریک اکسید به عنوان یک ملکول پیش اکسیدانت می تواند باعث ایجاد آسیب های اکسیداتیو شدیدی به سلول ها و بافت ها می شود(ramzi et al., 2010). بنابر این کاهش گونه های فعال اکسیژن و نیتروژن یکی از راههای موثر برای مقابله به این گونه آسیب های شدید بافتی در شرایط بیماری است. راههای متعددی برای کاهش اینگونه عوامل وجود دارد که یکی از آنها بهره گرفتن از آنتی اکسیدانت های گیاهی یا مشتقات آنهاست. با توجه به مواد موثر در آویشن و وجود خواصی نظیر خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی اثبات شده در آن، می توان این احتمال را داد که بعضی از گیاهان تیره نعناییان قادر به کاهش بیان آنزیم نیتریک اکسید سنتاز و به دنبال آن کاهش اثرات رادیکال های آزاد no و التهاب باشد. اهداف: نیتریک اکسید درسلولهای ماکروفاژی توسط محرک های باکتریایی (لیپوپلی ساکارید) القاء شده و تأثیر غلظت های مختلف عصاره های گیاهان بر روی کاهش تولید آن بررسی و مقایسه می شود.